n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Bu haftanın odağında YZ teknolojilerine dair kısıtlı ve kontrolü elimizden alan yaklaşımlardan kurtulmanın yollarından ve buna neden ihtiyacımız olduğundan bahsettim.“Ne Okuduk” bölümünde ise Today in Tabs isimli bültenin hikayesi, Pulitzer’in kazananları ve daha fazlası var.Son olarak NewsLabTurkey olarak yıllardır kuluçka ve eğitim programlarımıza katılanlara sunduğumuz derslerin bir kısmını herkesin erişebileceği bir formatta yayınladığımız Dijital Akademi programını başlattık. Program hakkında daha fazla bilgiyi bültenin devamında bulabilirsiniz.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Ahmet A. Sabancı dünyada gazetecilik ve medya alanındaki gelişmeleri ve trendleri takip ediyor ve her pazar sabahı NewsLabTurkey tarafından yayınlanan n okuyoruz| bülteninde okurları için derliyor.

Dünyada gazetecilik ve medya alanındaki gelişmeler. 

n okuyoruz|

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Today in Tabs, AdVon, The Onion, Pulitzer.

🤖 Yapay Zekânın Ütopya/Distopya İkilemi

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!3 Mayıs Dünya Basın Özgürlüğü günümüz kutlu olsun demek isterdim ama dünyada bunun söylenebileceği ülke sayısı giderek azalırken bunu söylemek zor. Bu yüzden odak konusu olarak dünyadaki mevcut durumu ve bundan çıkmak için yapılabileceklerden birini yazdım.“Ne Okuduk” bölümünde OpenAI ile yapılan anlaşmalar, NYT ve Beyaz Saray draması ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: World Press Freedom Index, Facebook, OpenAI, 1440.

📰 Dünyada Basın Özgürlüğünün 2024 Hâli

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!ABD’de TikTok’un engellenmesine sebep olabilecek yasanın yürürlüğe girmesiyle birlikte TikTok için önemli bir geri sayım başladı. Bu haftanın odağında ABD’nin TikTok takıntısının arkasında yatan motivasyonları ve bunun doğurabileceği sonuçları yazdım.“Ne Okuduk” bölümünde ise Ghost’un ActivityPub desteği, Google aramalarını kullanılmaz kılan ismin hikâyesi ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: TikTok, Ghost, ActivityPub, Google Search.

📱 ABD TikTok’tan Ne İstiyor?

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Geçtiğimiz hafta Humane AI Pin incelemeleri yüzünden internette yaşanan tartışmalar, teknoloji gazeteciliğinin nasıl yapılması gerektiğini herkese gösterdi. Ben de bu haftanın odağında yaşanan tartışmaları ve teknoloji gazetecilerinin buradan kendilerine çıkarmaları gereken dersi yazdım.“Ne Okuduk” bölümünde ise seçimlerde yapay zekâ kullanımı, ödeme duvarlarının esnekliği meselesi ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: MKBHD, Rest of World, NPR, Newsweek.

💻 Teknoloji Gazeteciliği Kimin İçin Yapılır?

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Her ne kadar amaçları bu olmasa da gazetecilik etiği tartışmalarında yeni bir çığır açma yolunda ilerleyen Hunterbrook’un yayın hayatına başlamasıyla birlikte bu yayını haftanın odağına aldım. Yaptıkları gazeteciliği ve bunun ortaya çıkardığı soruları sizler için yazdım.“Ne Okuduk” bölümünde ise Correctiv’in Almanya’yı sarsan haber dosyası, BBC’nin Hindistan’da yaşadığı sıkıntılar ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Hunterbrook, Correctiv, Hindistan, İsrail.

🙄 Gazetecilik Etiğinin Sınırlarını Zorlamak

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Dijital medyanın geleneklerinden birisi olan Pivot to Video akımının üçüncüsünün sonuna geldiğimize dair işaretler artıyor. Bu haftanın odağında da MrBeast ve TikTok ile başlayan bu dönemin neden sonuna geldiğimizi ve ileride bizi nelerin beklediğini yazdım.“Ne Okuduk” bölümünde ise Google Chrome’un gizli olmayan Gizli Modu, NYT simülasyon oyunu ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: MrBeast, Evan Gershkovic, Vice, Google Chrome.

📹 Üçüncü “Pivot to Video” Döneminin Sonu

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Bu haftanın odak konusu olarak giderek yaygınlaşan YZ arama motorlarını ve bunların gerçek potansiyellerini inceledim. Hem bu teknolojinin sınırlarını hem de bunu pazarlamak için kullanılan argümanların beslediği riskleri odak kısmında okuyabilirsiniz.“Ne Okuduk” bölümünde ise cesur bir YouTube klonu, Meta’nın yeni sıkıntıları ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Perplexity, Meta, BuzzFeed UK, Gan Jing World.

🤖 Yapay Zekâ Aradığınızı Bulabilir mi?

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Odak konumuz medyada stratejik yavaşlığın ve kendinize bir niş alan yaratmanın neden önemli olduğu. Günümüz koşullarında ayakta kalabilmek ve ömrünüzü uzatmak için eski alışkanlıklardan kurtulup biraz yavaşlamak şart.“Ne Okuduk” bölümünde ise Istakoz İsa, Julia Angwin’in yeni girişimi Proof News ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: Shrimp Jesus, Threads, Deadspin, Proof News.

🐌 Stratejik Yavaşlığın Önemi

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Haftanın odağında dünyadaki ilk ciddi YZ yasası olan AB’nin AI Act’ini inceledim ve bunun YZ teknolojileri için nasıl bir kontrol mekanizması kuracağını anlattım. Muhtemelen önümüzdeki yıllarda bu yasadan ilham alan başka yasalar da göreceğiz.“Ne Okuduk” bölümünde ise ABD’nin TikTok takıntısı, Telegraph’ın devam eden satış süreci ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: AI Act, TikTok, AMEXI, Telegraph.

🇪🇺 AB’nin Yapay Zekâ Yasasında Neler Var?

n okuyoruz| Bültenden Herkese Merhaba!Bu haftanın odağında bir yandan medyadaki ekonomik kriz sürerken diğer yandan başarılı olmaya devam eden yayınlar arasındaki en temel farkı anlattım: gerçekçi bir stratejiye sahip olmak.“Ne Okuduk” bölümünde ise NYT’nin sızıntılara karşı ırkçı soruşturması, dört yılda bir çıkan Fransız gazetesi ve daha fazlası var.Görüş, yorum ve önerilerinizi her zaman bekliyorum.Haftaya görüşmek üzere!—Ahmet Alphan Sabancı

Bu haftanın anahtar kelimeleri: strateji, Meta, Google, La Bougie du Sapeur.

♟️ Gerçekçi Bir Stratejinin Önemi

Teknoloji hakkında yayımlanmış makaleler ve yayınlar

Teknoloji

İş dünyası hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

İş Dünyası

Sosyal farkındalık hakkında yayımlanan makaleler ve yayınlar

Sosyal Farkındalık

Söz konusu medya ve gazeteciliğe dair güncel tartışmalar olduğunda yapay zekânın anılmadığı bir etkinlik veya yazı bulmak imkansız. Birden hızla gelişmeye ve yaygınlaşmaya başlayan bir teknolojinin bu sektörleri nasıl etkileyeceğini ve dönüştüreceğini merak etmemiz çok doğal. Ancak bu tartışmaların yapılma şekli ve genel olarak YZ teknolojilerine olan yaklaşımımızda ciddi eksikler ve sıkıntılar var.Medya sektörünün içinde veya dışında olan birçok kişi için YZ genellikle bunları üreten şirketlerin abartılı iddiaları ve vaatleri üzerinden bildikleri bir şey. Bu yüzden de bu teknolojinin gerçek potansiyelleri ve sınırlarını bilmeden aşırı olumlu bir şekilde düşünüyor ve tartışıyorlar. Diğer tarafta ise yine bu teknolojiler üzerine yeterli bilgiye ve tecrübeye sahip olmayan ama refleks olarak karşı duran bir kesim var. Yani bir anlamda bütün tartışmaların aşırı ütopik ve aşırı distopik iki perspektif arasında döndüğü izlenimi hakim.Ancak iki grup da bu teknolojiyi gerçek anlamda anlamadıklarından dolayı ileriye dönük öngörülerde ve beklentilerde büyük sıkıntılar ile karşı karşıya kalıyoruz. Bu yüzden de her iki tarafa da şüpheci yaklaşabilecek, teknolojinin kendisiyle doğrudan etkileşime girip deneyler yaparak onun gerçek potansiyelini görüp gösterebilecek kişilere olan ihtiyaç artıyor.&nbsp;Bu olmadığı zaman aslında teknolojinin gelişimin ve yaratacağı dönüşümün kontrolüne dair bütün gücü kaybediyoruz. Çünkü ikisi de aslında teknolojiyi üretenlere aslında sahip olmadıkları seviyede bir kontrol atfediyor, kişilerin ve kurumların sahip oldukları yön verici gücü bilerek ya da bilmeyerek ellerinden bırakmasına neden oluyor.Bu yüzden YZ ile ilgili kafa yoranlara veya strateji geliştirmek isteyenlere tavsiyem sadece büyük aktörlerin veya teknolojiyi üretenlerin ne dediklerine bakmaktan daha fazlasını yapmaları. Ellerine geçen her fırsatta farklı ve hatta absürt yollarla bu teknolojileri test etmeliler. Böyle testleri yapanları takip edip kendilerine ilham verecek yeni yaklaşımlar aramalılar. Hepsinden önemlisi de bu teknolojileri kullanmak zorunda oldukları hissinden kurtulmalı, bunun yerine kendi sorunlarına ve ihtiyaçlarına bakıp bunlara YZ’nın <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2024/03/ai-news-thats-fit-to-print-the-new-york-times-editorial-ai-director-on-the-current-state-of-ai-powered-journalism/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir katkısı olup olamayacağını</a> kendilerini test edip görmeliler.Mesela YZ modellerini size daha eleştirel yaklaşacak bir asistan gibi <a fr-original-style="" href="https://onemanandhisblog.com/2024/04/adversarial-ai-a-tool-for-self-improvement-in-journalism/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kullanabilirsiniz</a>. Yaptığınız işi eleştirerek, sizinle tartışarak argümanlarınızı geliştirmenize yardım etmesini sağlamak; ona yanlış bilgilerle dolu bir haber yazdırmaktan daha faydalı olabilir. Bu tür normalin dışında düşünen deneyler hem teknolojinin kendisi hem de gazetecilik için yeni potansiyellerin kapısını aralayabilir.Ancak bu tür deneylerle ve yaklaşımlarla YZ’nın medya için <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/05/15/yapay-zekayi-klima-gibi-dusunmek/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">faydalı bir teknolojiye</a> dönüştüğünden emin olabiliriz. Bu olmazsa YZ’nın medya üzerindeki etkisini belirleyen bu teknolojiyi üreten şirketler ve onların öncelikleri olacak.

Yanlış bir ikileme kapılmadan düşünmek şart.

Yapay Zekânın Ütopya/Distopya İkilemi

3 Mayıs Cuma Dünya Basın Özgürlüğü günüydü. Birçok yerde farklı etkinliklerle bu gün kutlandı diyebilmeyi çok isterdim ancak yukarıdaki haritadan da anlayabileceğiniz gibi dünyada basın özgürlüğünün varlığından bahsetmek <a fr-original-style="" href="https://rsf.org/en/2024-world-press-freedom-index-journalism-under-political-pressure?data_type=general&year=2024" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">giderek daha da zorlaşıyor</a>. RSF’nin puanlamasına göre dünyada sadece 45 ülke basın özgürlüğü konusunda <a fr-original-style="" href="https://rsf.org/en/index" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iyi veya kabul edilebilir durumda</a>.Şu anda bülteni yazmak için açtığım sekmelerden bazılarına bakmak bile durumu anlatmaya yetiyor: Rusya’da iki gazeteci daha <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2024/apr/28/two-russian-journalists-arrested-over-alleged-work-for-alexei-navalny-foundation" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tutuklandı</a>, Çin’de hapisteki yazar ve gazeteci sayısı 100’ü <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2024/may/01/writers-jailed-china-pen-america" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">aştı</a>, Ukrayna’da gazeteciler baskı <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/world/2024/may/02/the-fight-for-full-press-freedom-in-ukraine-we-can-write-what-we-want-but-bad-actors-try-to-intimidate-us" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">altındalar</a>, Unesco raporu çevre hakkında haber yapan gazetecilerin düzenli olarak saldırılara maruz kaldığını <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/environment/article/2024/may/02/violent-attacks-against-environmental-journalists-on-the-rise-report-finds" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gösteriyor</a>, Avrupa’da siyasetçiler medyayı <a fr-original-style="" href="https://www.euractiv.com/section/politics/news/european-media-under-attack-from-politicians-reporters-without-borders-sounds-the-alarm/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hedef alıyor</a>.Bütün bunları bir de hâlihazırda tanık olduğumuz ve bildiğimiz diğer olaylarla bir araya getirince —Gazze’de ve diğer çatışma bölgelerinde hedef alınan gazeteciler, dünyanın her yerinde basın üzerinde daha fazla baskı kurmak için çıkarılan yasalar, gazetecilerin hedef gösterilip onlara güvenin zayıflatılması— küresel olarak kötü bir durumda olduğumuzu görmemek mümkün değil. RSF’nin raporuna göre her yıl durumun daha da kötüleşiyor olması da yakın zamanda işlerin düzelmeyeceğinin işareti.Bir yandan gazeteciliğin ve medya sektörünün teknoloji ve ekonomi tarafında yaşadığı zorlukları da hesaba katınca, ciddi bir kırılma döneminde olduğumuzu düşünmemek zor. Bütün bunların içerisinden gazeteciliğin nasıl çıkacağının net bir cevabını kimse veremez ama hepimiz çıkması gerektiğinin farkındayız. Tam da bu yüzden biraz perspektif değişimine ihtiyacımız olduğunu düşünüyorum.Gazeteciliğin sorunlarının veya içerisinde bulunduğu durumun konuşulduğu her ortamda sıkça gördüğüm sıkıntılardan birisi eskide kalmış alışkanlıkların, kalıpların ve ideallerin gelecek için bir hedef olarak konması. Bu ister gazetecilerin haklarını korumak olsun ister habercilik yapma biçimleri olsun geçerli olan bir durum. Bu sorunlara dair çözümler genellikle eskiden kalma, günümüz şartlarında ya hayata geçirilmesi imkânsıza yakın ya da karşılığı olmayan hedefler üzerinden konuşuluyor. Öngörülen dönüşümler de mevcut sorunlar gibi bu kalıpların içerisine yerleştirilmeye çalışılıyor.&nbsp;Durum böyle olunca da gazetecilerin kendilerini korumak için verdikleri mücadele sınırlı kalıyor. Çünkü gazeteciliğin bir sektör olarak temelleri zayıflamışsa, ona saldırmak ve baskı altına almak çok daha kolay. Gazeteciler günümüz koşullarına göre dönüşüp bağımsız ve güçlü yapılar kurabildiği anda bu baskı çabalarının etkisinin azaldığını veya hiç işe yaramadığını dünyadaki birçok örnekte görüyoruz. Çünkü çoğu zaman gazeteciler üzerindeki baskı sadece politik değil, ekonomik ve teknik taraftan da gelen ve birbirini besleyen bir sorun.Bu yüzden önümüzdeki bu tabloya bakarken sadece gazeteciliğin içerisinde bulunduğu durumu düşünüp üzülmenin ötesine geçmek ve bundan sonrası için yapılması gerekenleri de düşünmek gerekiyor. Bu baskının gazeteciliğin hangi zayıflıklarını kullandığını ve bunların üstesinden nasıl gelinebileceğini düşünmek, buna göre stratejiler geliştirmek gerekiyor. Aksi takdirde bu haritadaki durumun değişmesi pek de mümkün değil.

Gazeteciliği sadece gazeteciler kurtarabilir.

Dünyada Basın Özgürlüğünün 2024 Hâli

Özellikle 2023 yılından itibaren ABD’nin sosyal medya platformlarıyla alakalı en büyük meselesi TikTok kullanımını bir şekilde kontrol etmekti. Bu konunun arka planını geçmiş bültenlerde <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/01/09/tiktokun-mechul-gelecegi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ele almış</a> ve güncellemeleri de yine sizlerle <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/12/11/tiktok-gercekten-bir-sorun-mu/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">paylaşmıştım</a>. Geçtiğimiz hafta içerisinde <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/4/24/24139036/biden-signs-tiktok-ban-bill-divest-foreign-aid-package" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Biden’ın imzasıyla yürürlüğe giren</a> yasayla birlikte TikTok için yeni bir dönem başladı.Bu yasaya göre bu yılın sonuna kadar TikTok’un sahibi olan ByteDance’in iki seçeneği var: Ya TikTok’u ABD merkezli bir şirkete satacak ya da uygulamanın ABD içerisinde engellenmesini kabul edecek. ABD’nin amacı bu el değişimiyle birlikte Çin’in ABD’li kullanıcıların verilerine erişimini engellemek ve “casusluğun” önüne geçmek. TikTok, yasa imzalandığı gibi buna karşı mücadele edeceğini <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/technology/2024/apr/22/tiktok-us-ban-or-forced-sale-bill-bytedance" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">açıkladı</a>.Buna dair ellerinde <a fr-original-style="" href="https://www.theguardian.com/technology/2023/mar/23/key-takeaways-tiktok-hearing-congress-shou-zi-chew" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bir kanıt olup olmadığı tartışması</a> bir yana, ABD merkezli platformlardan toplanan kişisel verilerin herkes tarafından rahatça satın alınabildiği ortaya çıkmışken bunun vatandaşların verilerini korumakla pek de alakası olmadığı ortada. Öyle olsaydı yıllardır kişisel verileri federal seviyede koruyacak bir yasa çıkarmamak için bu kadar ısrarcı olmazlardı. O yüzden önce buradaki asıl motivasyonu incelemek gerekiyor.Burada ABD’nin asıl motivasyonu, aslında TikTok’u Çin’le içerisinde bulundukları ekonomik soğuk savaşta bir araç olarak kullanmak. Çin’den çıkan bir sosyal medya platformunun küresel başarı elde etmesi ve ABD merkezli platformların onunla yarışmakta zorlanması onu bir ekonomik tehdit olarak görmelerine neden oluyor. TikTok algoritmasının bu kadar <a fr-original-style="" href="https://knightcolumbia.org/blog/tiktoks-secret-sauce" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">büyütülüp tartışılmasından</a> tutalım da kişisel veriler konusundaki iddialara kadar her şey platformun bir fenomen olarak tartışılmasını besledi. TikTok’un Çin’deki versiyonuyla dünyanın geri kalanının kullandığı versiyonunun tamamen farklı ve bağımsız uygulamalar olması bile bu kişisel veri komplolarının tutarsızlığını bize gösteriyor.Üstelik platformları engellemenin ne kadar etkisiz bir yöntem olduğunu da hepimiz çok yakından biliyoruz. Türkiye’de bunu sıkça tecrübe ettik ama yakın zamanda yine benzer sebeplerle TikTok dahil birçok Çin merkezli uygulamayı engelleyen Hindistan’da da sürecin <a fr-original-style="" href="https://www.techdirt.com/2024/03/29/india-banned-tiktok-it-didnt-go-well/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">nasıl sonuçlandığına bakmak</a> bunun ne kadar etkisiz bir yöntem olduğunu anlamak için yeterli.Burada önemli bir diğer risk de ABD’nin oluşturacağı kötü örnek. Eğer ABD kişisel verileri bahane ederek başka ülkedeki bir şirketi elindeki platformu satmaya zorlarsa bunu diğer ülkelerin taklit etmesinin önüne geçmek imkânsız olacak. Aynı şekilde birçok ülke bu yasayı birebir kopyalayıp ABD merkezli platformları hedef alırsa bunun çok ağır sonuçları olacaktır. Yani ABD kendi ekonomik çıkarlarını korumaya çalışırken kendisine ve internetin küreselliğine çok ciddi zararlar verebilecek bir akımın başlamasına sebep olabilir. <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2020/08/10/internet-mi-splinternet-mi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Yıllardır adını andığımız splinternet</a> bir anda gerçek olabilir.Yasa her ne kadar Biden tarafından imzalanmış olsa da üst mahkemelerin bu kararı iptal etmesi <a fr-original-style="" href="https://www.platformer.news/tiktok-ban-bill-senate-legal-challenge-first-amendment/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söz konusu</a>. Yine de atılan bu adımın yalnızca TikTok için değil, internet için çok ciddi sonuçları olabilir. Diğer yandan platformların tehditlere bu kadar açık bir noktaya gelmiş olmasının alternatif arayışların hızlanmasına neden olması da bir diğer potansiyel senaryo. Hangisinin gerçekleşeceğini ise hem zaman hem de bizim yapacağımız tercihler gösterecek.

Asıl mevzu Çin'in etkisini kısıtlamak.

ABD TikTok’tan Ne İstiyor?

Teknoloji gazeteciliği dediğimiz zaman genellikle iki ana kategoriden bahsediyoruz. Bunlardan ilki ağırlıkla sektörün kendisine hitap eden ve teknoloji alanıyla doğrudan veya dolaylı olarak ilişkili olan profesyonellerin ihtiyaç duyduğu bilgileri sunan türdeki gazetecilik. İkincisi ise herkese ama özellikle de teknolojinin son ürününü kullanan ve tüketen insanlara hitap eden gazetecilik. İlkinin amacı nasıl sektör içerisindekilere faydalı olacak bilgiler sunmaksa ikincisinin amacı da ilgili bir sektörden olmasa da herkese teknoloji ve teknolojik ürünlerle ilgili faydalı bilgiler sunmak olmalı.Maalesef gerçekler bu ideal senaryoyla uyuşmuyor. Uzun yıllardır teknoloji sektörü —özellikle de Silikon Vadisi— ve teknoloji medyası arasında dengesiz ve sıkıntılı bir ilişki var. Teknoloji alanında özel haberlere erişebilmenizin, lansman ve diğer etkinliklere davet edilebilmenizin veya inceleme ürünlerine ulaşabilmenizin yolu genellikle bu şirketlerle aranızı iyi tutmaktan geçiyor. Yıllar içerisinde teknoloji şirketlerinin yarattığı bu dinamik de ya teknoloji gazetecilerinin önemli bir kısmının eleştiri yaparken çok dikkatli olmaya çalışmasına ya da zaten sorgusuz bir biçimde pozitif bir yaklaşımı gösterecek insanların teknoloji gazeteciliğine yönelmesine neden oldu.Zaman geçtikçe bunun kırılmaya başladığına dair işaretler görüyoruz çünkü Silikon Vadisi o eski karizmasını kaybetti. Artık hepsinin dev şirketler olduklarının bilinciyle onlara yaklaşıyoruz. Her ne kadar teknoloji gazetecilerinin ciddi bir kısmı hâlâ bu gerçekle yüzleşmek istemese de bu Silikon Vadisi fanı gazeteciliğin en ünlü isimlerinden birisi olan Kara Swisher bile <a fr-original-style="" href="https://thebaffler.com/latest/the-miseducation-of-kara-swisher-ongweso" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">hatalarını kısmen kabul ettiği</a> bir kitap yayınladı.Dediğim gibi bu dönüşüm hâlâ devam eden bir süreç ve tıpkı teknoloji gazetecileri gibi sektördeki isimlerin büyük bir kısmı da bunu kabullenebilmiş değil. Bunun iyi bir örneğini de yeni büyük teknoloji olacağını iddia eden Humane AI Pin’in piyasaya sürülmesi ve incelemelerin yayınlanmasıyla gördük.Humane AI Pin, hiçbir şekilde verdiği vaatleri karşılamıyor ve birçok anlamda gerçekten kötü bir ürün. Bütün incelemeler de doğal olarak <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/24132139/humane-ai-pin-launch-review" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bunu dile getiriyor ve gösteriyor</a>. Sorun da tam olarak burada başlıyor. Bazı isimler bu incelemelerin “etik dışı olduğunu” ve teknoloji gazetecilerinin ürün incelemelerinde önceğilin ürüne “zarar vermemek” olması gerektiğini <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/dvassallo/status/1779753281960722706" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">iddia etti</a>.&nbsp;Tartışmayı başlatan <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=TitZV6k8zfA" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">incelemenin</a> sahibi Marques Brownlee’nin olayı başlatan paylaşıma verdiği “benim işimin ne olduğu hakkında aynı fikirde değiliz” cevabı aslında <a fr-original-style="" href="https://stratechery.com/2024/mkbhds-for-everything/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sorunu çok iyi özetliyor</a>. Silikon Vadisi ve etrafındaki kitle için onlarla ilgilenen gazetecilerin görevi onları iyi göstermek, basın metinlerini süsleyerek yayınlamak ve bir anlamda onlar için bedava reklam yapmak olmalı. Ancak genel kitleye hitap eden teknoloji gazeteciliğinin —özellikle de insanları yeni ürünler konusunda bilgilendirenlerin— asıl amacı onları takip eden kişilerin faydasını düşünmek ve onlara en sağlıklı bilgiyi sunmak. Asıl etik dışı olan “ben bu incelemeyi yayınlarsam o şirkete zarar veririm, o yüzden yayınlamayayım” demeleri olurdu.Her ne kadar Silikon Vadisi aksini düşünmek istese de gerçekten başarılı bir teknoloji gazeteciliğinin sırrı <a fr-original-style="" href="https://www.404media.co/we-must-never-forget-how-dumb-the-humane-ai-pin-is/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu duruştan geçiyor</a>. Şu anda The Verge ve 404 Media gibi yayınların her şeye rağmen güçlü bir şekilde devam edebilmesinin ya da Marques Brownlee’nin <a fr-original-style="" href="https://www.youtube.com/watch?v=9gk_rl3y_SU" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">15 yıl önce bir çocukken başladığı</a> YouTube kariyerine şu anda bir marka olarak devam edebilmesinin sebebi, Silikon Vadisi’ni veya diğer teknoloji şirketlerini mutlu etmek için kendilerinden ödün vermeleri değil, tam aksi bir yolda ilerliyor olmaları. Umarım teknoloji gazetecilerinin hepsi en kısa zamanda bunun farkına varıp işlerini daha iyi bir şekilde yapmaya başlar.

Şirketlerin kötü ürünlerini kurtarmak gazetecinin görevi değil.

Teknoloji Gazeteciliği Kimin İçin Yapılır?

Gazetecilik etiği bir yandan herkesin sürekli konuştuğu ama diğer yandan da uygulama kısmında en çok tartışmayı yaşadığımız alanlardan birisi. Gazetecilerin taraflı olup olamayacağından, reklam gibi konularda etik duruşun nasıl olması gerektiğine kadar birçok farklı başlık altında sürekli konuştuğumuz bir konu.&nbsp;Politika haberciliğinin dışına çıktığımızda ise bambaşka tartışmalar ile karşı karşıya kalıyoruz. Örneğin spor muhabirlerinin takip ettikleri takımlar ve spor dallarıyla ilgili bahis oynayıp oynayamayacağı en sık karşılaştığımız <a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2023/11/can-reporters-make-bets-on-sports-they-cover-we-asked-a-dozen-newsrooms/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">etik tartışmalarından birisi</a>. Benzer örnekleri birçok farklı gazetecilik alanında da bulmak mümkün.&nbsp;Söz konusu ekonomi ve finans gazeteciliği olduğunda ise yeni bir yayın bu alandaki en büyük etik tartışmalarından birisini başlatmayı amaçlıyor gibi görünüyor. Kimilerinin bir haber kurumu olduğunu bile kategorik olarak reddettiği <a fr-original-style="" href="https://hntrbrk.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Hunterbrook</a> ilk duyurulduğunda bültende <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/11/06/skandal-olmazsa-olmaz-mi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bahsetmiştim</a>. Kısaca özetlemek gerekirse bu kurumun bir ayağını araştırmacı gazetecilik yapan haber odası oluştururken, diğer ayağı buradan elde ettikleri bilgilere göre pozisyonunu belirleyen bir yatırım şirketi. Böyle bir yapının nasıl işleyeceği büyük bir merak konusuydu ve sonunda yayın hayatına başlamasıyla birlikte doğrudan inceleme şansına sahip olduk.&nbsp;<a fr-original-style="" href="https://hntrbrk.com/uwm/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">İlk büyük dosyalarını okuduğunuzda</a> herhangi bir ekonomi gazeteciliği haberinden farklı bir yan görmüyorsunuz. Hatta genel olarak iyi yazılmış ve özenli bir gazetecilik işi bile diyebiliriz. Ancak işin değiştiği nokta sağ tarafta yer alan editoryal pozisyon sütunu. Burada sizi ilginç bir not bekliyor. Hunterbrook haberi yazarken ve yazdıktan sonra attığı hamleleri burada herkesle paylaşıyor. İlginç bir şekilde kurum buldukları yolsuzluk kanıtlarını savcılarla ve diğer federal kurumlarla paylaşmış ve bu konuda şirkete dava açabilecek kişi ve kurumlarla da paylaşacağını söylüyor. En sonda ise kurumun diğer ayağı olan yatırım şirketinin bu haberle birlikte aldığı yatırım pozisyonu anlatılıyor ve bizler için oldukça meşhur hâle gelen “yatırım tavsiyesi değildir” cümlesiyle bu uzun not bitiyor.Bir yandan bakınca bu kadar şeffaflık insanı şaşırtıyor. Sonuçta çoğu haber okuru bu tür detayları merak etmez. Bu anlamda bir artı olsa da bu haberi yayınlamadan önce bağlı olduğunuz şirketin buradaki bilgilere göre yatırım pozisyonu belirliyor olması etik anlamda örneği az bulunur bir sorunla bizi karşı karşıya bırakıyor. Bir yandan yatırım kararlarını alan gazeteciler olmadığı için onları doğrudan bağlayan bir durum söz konusu değil, diğer yandan bağlı oldukları kurumun yaptıkları haberlere göre sermayesini kullanacak olmasının sebep olacağı garip dinamikler var.&nbsp;Bir de Hunterbrook için çalışan gazetecilerin dışarıdan nasıl görülecekleri gibi bir sorun daha var. Finans alanında çalışan bir gazetecinin çalıştığı kurum elde ettiği bilgileri yatırım amacıyla kullanacaksa herhangi bir şirketin o gazetecilerle ilişkisi nasıl olacak? Bunu kullanmaya çalışan veya kendisini korumak isteyen şirketler illa ki çıkacaktır. Bu da gazetecilerin elde ettikleri bilgiye daha şüpheci bir şekilde yaklaşmasını gerektirecek.<a fr-original-style="" href="https://www.niemanlab.org/2024/04/a-new-kind-of-activist-journalism-hunterbrook-investigates-corporations-and-hopes-to-make-bank-trading-off-its-reporting/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Bir diğer tartışma başlığı da</a> bunu aktivist gazetecilik olarak kabul edip edemeyeceğimiz. Habercilik tarzları ve bulduklarıyla yaptıkları genel olarak aktivist gazetecilik yaklaşımına uyuyor ama bunu genelde aktivist gazetecilerden alışık olduğumuz üzere toplumsal faydayla sınırlı tutmayıp kişisel fayda için de kullanmaları suyu iyice bulandırıyor.Yaptıkları ve yapacakları gazeteciliğin ötesinde bence Hunterbrook hem gazetecilik sektörü hem de akademisyenler için faydalı bir deney olarak görülebilir. Kurum içerisinde ya da üniversitede gazetecilik etiği eğitimlerine bolca kaynak sağlayacağından ve yeni tartışmalar başlatacağından şüphem yok. Gazeteciliğin parayla ilişkisinin etiğini hep patronlar ve reklamlar üzerinden tartışıyorduk, böyle yeni bir alanın açılması bence güzel oldu.

Gazetecilik ve yatırımcılık bir arada olur mu?

Gazetecilik Etiğinin Sınırlarını Zorlamak

İnternetin yaygınlaşmasıyla birlikte aralıklarla videolara olan ilginin artması ve video içeriklerin aşırı yaygınlaşması artık alışık olduğumuz bir durum. Hatta medya şirketlerinin ve platformların videoya aşırı yatırım yapması ve herkesin video odaklı olmaya çalışmasına verdiğimiz özel bir isim bile var: <a fr-original-style="" href="https://en.wikipedia.org/wiki/Pivot_to_video" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Pivot to Video</a>. Bunun geçtiğimiz yıllarda ne kadar büyük krizlere yol açtığını bilen bilir.&nbsp;Geçtiğimiz birkaç yıl içerisinde internetteki video içeriklerde hepimizin aşina olduğu yeni bir tarz ortaya çıktı. Aşırı editlenmiş, ses ve görsel efektlerle dolu, altyazılı bu video formatı MrBeast gibi Youtuberlar ve TikTok/Reels gibi yeni video platformları sayesinde yaygınlaştı. Bunun en temel sebebi ise bu aşırı hareketli ve dikkat çekici formatın insanların dikkatini çekebilmesiydi.Bu format gerçekten de başarılı oldu. MrBeast’in en büyük Youtuber’a dönüşmesinden ve özellikle TikTok türevi platformlarda hakim tarzın bu tür editler olmasından bunu net bir şekilde görebiliyoruz. “Retention edit” adı verilen bu format ile birlikte üçüncü Pivot to Video dönemi başlamıştı. Ancak her geçen gün bu trendin de sonuna geldiğimize dair <a fr-original-style="" href="https://www.washingtonpost.com/technology/2024/03/30/video-editing-mrbeast-retention/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">işaretler artıyor</a>.Bunun birkaç sebebi var. Birincisi, her Pivot to Video dönemini oluşturan <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/hautepop/status/1775819688238371261" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">üç aşamanın</a> üçüncüsüne gelmiş olmamız. Bu aşamalar sırasıyla: deney dönemi, fabrika dönemi ve şişkinlik dönemi. Şu anda net bir şekilde <a fr-original-style="" href="https://www.garbageday.email/p/welcome-video-bloat-era" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">şişkinlik dönemine girmiş durumdayız</a>.Bu aşamadan sonra artık trendin yerini başka bir şeyin alması kaçınılmaz hâle geliyor. Çünkü bu aşamada format genellikle düşük kalite içeriklerle anılmaya başlıyor ve platform algoritmaları da bu içerikleri daha az ön plana çıkartmaya başlıyor. Yani bu şekilde içerik üreterek başarılı olma şansınız giderek düşüyor. Eğer şişkinlik döneminin nasıl bir şeye benzediğini merak ediyorsanız <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/aIexrudd/status/1774885839631176047" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu video</a> çok güzel bir örnek.İkinci sebep ise bu tür video içerikler üretmenin aşırı pahalı bir iş olması. Çok fazla kurgu gerektiren bu format doğal olarak hem ekonomik anlamda hem de zaman anlamında masraflı bir işe dönüşüyor. Eğer bu formatla MrBeast gibi zirvede kalmak istiyorsanız <a fr-original-style="" href="https://www.threads.net/@ociubotaru/post/C5NLEOEtFL5" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">video başına 3.5 milyon dolar harcamanız lazım</a>. Ama MrBeast bile formatını değiştirmeye ve daha yavaş formatlar denemeye başladı.Şu anda giderek daha fazla insanın üzerine düşünmeye başladığı konu bundan sonraki video trendinin neye benzeyeceği. En sık karşıma çıkan ve potansiyelinin yüksek olduğunu düşündüğüm trend olabildiğince doğal ve minimum edit ile hazırlanan videoların cazibesinin artması. Şimdiden platformlarda bu tür videoların beklenmedik şekilde popülerleştiğini görüyoruz.&nbsp;Aşırı edit ve efektle hazırlanan kısa videolardan; olabildiğince az düzenlenmiş, doğal hissi veren uzun videolara geçiş kulağa ironik gelse de önümüzdeki dönemde internete hakim olma ihtimali en yüksek video formatı bu olacak gibi görünüyor. Eğer bu sıralar kimsenin beklemediği sürpriz bir platform veya format karşımıza çıkmazsa.&nbsp;

MrBeast dönemine veda ediyoruz.

Üçüncü “Pivot to Video” Döneminin Sonu

Büyük Dil Modellerinin bizler için nasıl faydalı olabileceğine dair tartışmalarda en sık öne sürülen argümanlardan birisi internette arama yapmayı ve ihtiyaç duyduğumuz bilgiye ulaşmayı kolaylaştıracağı oluyor. Google aramalarından giderek daha fazla insanın şikayet eder hâle gelmesi de bu argümanın cazibesini artırıyor.Bu alanda sayısı giderek artan startuplar da bu iddianın ne kadar ciddiye alındığının bir işareti. Ancak internet aramalarında bize yardım etmesi için tasarlanan ve “Google’ın sonunu getireceği” söylenen bu araçları test etmeye başladığımızda durumun o kadar da mükemmel olmadığını görüyoruz.<a fr-original-style="" href="https://www.perplexity.ai/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Perplexity</a>, <a fr-original-style="" href="https://copilot.microsoft.com/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Copilot</a>, <a fr-original-style="" href="https://apps.apple.com/us/app/arc-search-find-it-faster/id6472513080" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Arc Search</a> ve daha birçok YZ arama uygulaması bizlere internette zaman kaybetmeden aradığımız bilgiye ulaşabilmeyi vaadediyor. Ancak internette arama yapmak her zaman aynı anlama gelmiyor. Kimi zaman bir bilgiye ulaşmak için, kimi zaman anlık haberlere bakmak için, kimi zaman da bir şeyleri araştırmak için arama yapıyoruz. (Bir de tabi ki girmek istediği sitenin adresini tarayıcıya yazmak yerine Google’da aratarak o siteye gidenler gibi teknolojiye daha az hakim kullanıcılar var.)Bu arama çeşitlerinden bazıları için YZ araçları işe yarayabiliyor. Sabit bir bilgiye ulaşmak istediğinizde, söyledikleri büyük ihtimalle Google’daki ilk sonuçtan çok farklı olmayacaktır. Sonuçta oralardan toplanan verilerle eğitiliyorlar. Ama çoğu zaman bu modeller güncel bilgilere erişmekte zorlanıyor, bu yüzden de bir maç sonucu veya yeni olmuş bir olay gibi konularda hakkında bilgi almak istediğinizde size yanlış bilgi vermesi <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/24111326/ai-search-perplexity-copilot-you-google-review" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">çok yüksek bir ihtimal</a>.Bu araçlarla ilgili bir diğer sorun da “halüsinasyon” meselesi. Bildiğimiz üzere bu YZ modelleri aslında sizin sorduklarınızı ve verdiği cevapları hiçbir şekilde anlamıyor. Tamamen modelin ürettiği istatistiklere göre kelimeleri yan yana diziyor. Bu yüzden ne kadar inandırıcı ve ikna edici bir dille cevap verse de her zaman söylediğinin hatalı veya yanlış olması ihtimali var. O yüzden de eğer hakim olmadığınız bir konuda arama yapıyorsanız size verdiği cevabı teyit etmek için ikinci bir internet araması daha yapmanız veya size verdiği kaynak linklerini tek tek gezmeniz gerekiyor. Yani işinizi kolaylaştırmak yerine daha da zorlaştırabiliyor.&nbsp;Perplexity ve Arc Search gibi araçların yanı sıra yakın zamanda haber kurumları da kendi arşivleri üzerinde bu tür deneyler yapmaya başladı. Örneğin Financial Times şu anda Claude modelini temel alarak sadece kendi haber arşivi ile eğitilmiş <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2024/3/23/24106296/ask-ft-generative-ai-chatbot-answers-tool" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">YZ botunun testini yapıyor</a>. Genel olarak kullanışlı görünüyor ve her cümlesine kaynak gösteriyor olsa da bu sınırlı şekilde eğitilmiş model bile bilgi hataları yapıyor. Ama siz kaynak gösterdiği haberleri tıklayıp okumazsanız bunu bilme ihtimaliniz çok düşük.Bu da aslında bize internette arama yapmayla ilgili önemli bir detayı hatırlatıyor. Arama dediğimiz araç en temelde başka bir siteye gitmek ve aradığımızı bulmak için kullandığımız bir teknoloji. YZ üzerine kurulu olanlar ise bizi artık linklere tıklamamıza gerek kalmayacağı gibi süslü reklamlarla daha tehlikeli bir yola doğru yönlendiriyor. İnsanlarda sırf ürünlerini satmak için yaratmaya çalıştıkları bu sahte güven hissi, bu modellerin uydurduğu yanlış bilgilerin yaygınlaşmasına sebep olabilir. İnsanların aktif bir şekilde öğrenmek ve kendilerini geliştirmek için motive edilmesi ve teknolojinin işin bu kısmını kolaylaştırması gerekirken bu şirketler sadece Google’dan biraz pazar payı koparmak için bu tür asılsız iddiaları kullanıyor.&nbsp;Bana kalırsa YZ sektörünün şu anda en tehlikeli özelliği bu. İnsanlara sadece kendi ürünlerini satabilmek için onları artık araştırmak, <a fr-original-style="" href="https://www.theatlantic.com/technology/archive/2024/03/generative-ai-translation-education/677883/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dil öğrenmek</a>, <a fr-original-style="" href="https://www.theregister.com/2024/02/27/jensen_huang_coders/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">kodlama öğrenmek</a> gibi şeylere gerek olmadığına ikna etmeye çalışıyorlar. Sonra da buna inanan insanlar doktorların raporuna rağmen arkadaşının beyninde tümör olduğu konusunda <a fr-original-style="" href="https://twitter.com/misha_saul/status/1771019329737462232" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">ısrar edebiliyor</a>. YZ konusunda önlem almamız gereken en büyük risk tam olarak bu pazarlama taktikleri ve insanların eleştirel düşünme kapasitesini köreltme çabası.&nbsp;

Peki bulduklarına güvenebilir misiniz?

Yapay Zekâ Aradığınızı Bulabilir mi?

2024’e girerken özellikle ekonomik ve teknolojik dinamiklerin medya ve gazetecilik açısından zorlu bir yıla neden olacağından ve buna hazırlanmak gerektiğinden <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/12/31/2024-ongoruleri/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bahsetmiştim</a>. Bu yüzden de <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2024/03/11/gercekci-bir-stratejinin-onemi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">stratejinin</a> ve sürdürülebilirliğin önemini sıkça vurgulamaya çalışıyorum. Gördüğümüz birçok örnek de bize bunların önemli olduğunu söylüyor.Ancak buna rağmen eski alışkanlıklardan vazgeçebilen ve <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2024/03/14/kriz-doneminde-buyumek-gazete-yoneticileri-delirmis-olabilir-mi/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">büyümek yerine</a> başka şeylere odaklanan kurum sayısı çok az. Günümüz koşullarında büyümenin peşinde koşmanın bir fayda getirmesini beklememek gerekiyor. Çünkü ekonomik şartlar ve diğer dinamikler, hâlihazırda zaten büyük olmayan kurumlar için buna alan bırakmıyor.Peki nereye bakmak lazım? Geçtiğimiz haftalarda <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2024/01/29/dergiler-medyanin-gelecegi-icin-ne-soyluyor/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">dergiler üzerinden verdiğim örnek</a> bu soruya iyi bir cevap olabilir. Şu anda medya kurumları ve yeni girişimler için öncelik temellerin sağlamlaştırılması ve olabildiğince sürdürülebilir bir yapı kurmak olmalı. Bunu da hız ve büyüme peşinde koşarak değil, yavaşça ilerleyerek ve kendi alanınızı belirleyerek sağlayabilirsiniz. Şu anda başarılı olduğunu duyduğumuz birçok girişimin <a fr-original-style="" href="https://www.nytimes.com/2024/03/12/business/media/digital-media-new-startups-business-model.html?unlocked_article_code=1.cE0.W3IH.PH0IcEtPS8T6&smid=url-share" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sırrı da burada zaten</a>.&nbsp;Biliyorum eski yöntemi uygulaması daha kolay geliyor ama zaten o kadar kolay olduğu için herkes onu tercih ediyor. Durum böyle olunca da o kalabalığın içerisinde kaybolup bir şekilde görünür olabilmek için daha fazla çaba ve kaynak harcamak zorunda kalıyorsunuz. Biraz daha görünmek için bu kadar çaba harcayınca da geri kalan hiçbir şeye ayıracak kaynak bulamıyorsunuz. Bu yüzden odak noktanızı daha fazla içerik yayınlamak ve tıklanmak yerine içerik kalitesini artırmak, daha fazla insana hitap etmek yerine belirli bir kesimi seçip onlara ulaşmaya çalışmak olarak belirlemeniz lazım.2024 ile birlikte bu dalganın tersine dönmeye başladığını net bir şekilde görüyoruz. İnsanlar bu hız ve sürekli büyüme yaklaşımının işe yaramadığını ve bunun kendilerine zarar verdiğini görüyor, yöntemlerini değiştirmeye çalışıyor. “<a fr-original-style="" href="https://www.inc.com/jessica-stillman/why-strategic-slowness-next-big-trend-2024-stanford-professor.html" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Stratejik yavaşlık</a>” diye bir kavramın ortaya çıkmış olması boşa değil. İnsanlar da bu hız ve büyüme takıntısından sıkılmış durumda. Ayrıca büyüme, ekonomik olarak da değerini giderek yitirmeye başlıyor. Medya için bu kırılma çoktan başladı bile. Size kalan, günümüze uyum sağlamakla gelişmeleri geriden takip etmek arasında bir seçim yapmak.

Ne zaman yavaşlamanız gerektiğini bilmeniz lazım.

Stratejik Yavaşlığın Önemi

Yapay zekâ teknolojileri geliştirilmeye ve yaygınlaşmaya devam ettikçe bu teknolojilerin nasıl kontrol edileceği ve denetleneceği de önemli bir sorun hâline geldi. Dünyanın farklı yerlerinde kimi çabalar olsa da konuyla ilgili en ciddi adımları atan yine Avrupa Birliği oldu. Geçtiğimiz hafta içerisinde de uzun zamandır beklenen YZ Yasası <a fr-original-style="" href="https://www.euractiv.com/section/digital/news/europes-landmark-ai-act-passes-parliament-vote/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">AB Parlamentosundan geçti</a>.Eğer yasayı kendiniz okumak isterseniz tam metnini <a fr-original-style="" href="https://data.consilium.europa.eu/doc/document/ST-5662-2024-INIT/en/pdf" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">burada bulabilirsiniz</a>. Ayrıca <a fr-original-style="" href="https://artificialintelligenceact.eu/high-level-summary/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">bu sitede</a> de kapsamlı bir özetine ulaşmak mümkün. Benim özellikle ele almak istediğim kısımlar ise yasanın nelere öncelik verdiği, nerelerde eksik kalabileceği ve gelecekteki YZ düzenlemelerine nasıl bir yol göstereceği.YZ Yasasıyla ilgili birçok kesimin dikkat çektiği ve önemli bulduğu alanlardan birisi kesinlikle yasaklı kullanım türlerini belirlemiş olması. Bu kapsamda insanları manipüle edebilecek, onları herhangi bir ayrımcılık ve sınıflandırmaya maruz tutacak, sosyal puanlama gibi sistemlerde kullanılacak ve insanların biyometrik verilerini kullanacak YZ sistemlerinin hemen hepsi yasaklı teknolojiler kategorisine alınmış. Bu kısımdaki düzenlemeler genellikle olumlu karşılandı ancak biyometrik verilerle ilgili güvenlik güçlerine verilen özel durumlar istisnası <a fr-original-style="" href="https://www.euractiv.com/section/artificial-intelligence/opinion/eus-much-heralded-ai-act-agreed-by-eu-parliament-but-serious-human-rights-holes-in-law-remain/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">tepki alıyor</a>. Sonuçta bu tür özel durum istisnalarının keyfi bir şekilde kötüye kullanıldığına dünyanın birçok yerinde şahit oluyoruz.&nbsp;Bunların dışına çıktığımızda ise yasa YZ teknolojilerini iki gruba ayırıyor: yüksek risk ve düşük risk olanlar. Şu anda hemen herkesin kullandığı ve üzerine konuştuğu sistemler genellikle düşük risk kısmına giriyor ve onlara dair denetim ve kurallar oldukça hafif. Genel amaçlı YZ olarak adlandırdıkları bu kategorideki teknolojilerin bir teknik dokümantasyon hazırlaması, onun üzerine teknoloji geliştirecekler için bir rehber sunması, AB’nin Telif Yönetmeliğine uygun bir yapı kurması ve eğitim verilerinin bir özetini hazırlaması yeterli oluyor. Hatta bu genel amaçlı YZ modeli açık kaynak veya özgür yazılımsa, yukarıdakilerin sadece yarısını yapması gerekiyor.&nbsp;Bu kısımla ilgili gelen eleştirilerden birisi, bu tür teknolojilerin Sistemik risk oluşturma ihtimalinin eğitim verisi kullanımına dair bir sayıyla belirlenmiş olması. Uzmanlar teknolojinin mevcut gelişimini göz önünde bulundurduğumuzda bu seviyesinin kısa sürede anlamsız kalabileceğini ve başka alternatifler gerektiğini <a fr-original-style="" href="https://www.euractiv.com/section/digital/news/hard-fought-provision-on-the-ai-act-could-become-obsolete-experts-say/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">söylüyor</a>.Son olarak bu iki kategorinin arasında kalan yüksek riskli YZ sistemleri var. Yasa bunları özellikle kullanım alanları ve bu alanların getirdiği risk üzerinden belirliyor. Sağlık, eğitim, altyapı, hukuk gibi alanlarda YZ kullanımı yüksek risk olarak kabul ediliyor ve bu alanda kullanım için geliştirilen teknolojilerin daha sıkı bir şekilde denetlenmesi gerekiyor. Yasa ilk bakışta burada iyi bir başlangıç olarak görülse de uygulamaya geçmeden nasıl bir etkisi olacağını kestirmek zor.Bütün bunlara genel bir çerçeve olarak bakınca, AB’nin YZ teknolojilerine yaklaşımı ve onu kategorize etme şeklini oldukça kullanışlı buluyorum. Belirli alanlara girişini net bir şekilde yasaklamaları ama diğer yandan genel kullanım için yeterince özgür alan bırakmaları teknolojinin daha sağlıklı bir şekilde gelişmesine alan açabilir. Aynı şekilde bu kategorizasyonun netliği ve kolay anlaşılırlığı dünyanın geri kalanında da benimsenme ihtimalini artırıyor.&nbsp;Ama kimi alanlarda da devletler AB’nin getirdiği kısıtlamaları istemeyecektir. Mesela herkes AB gibi açık kaynak ve özgür teknolojilere bu tür bir avantaj vermek istemeyebilir. Aynı şekilde gözetim ve güvenlik amaçlı kullanımı daha serbest bırakmak isteyen ve bu teknolojinin potansiyelini —ne kadar özgürlük kısıtlayıcı olursa olsun— orada da kullanmak isteyen devletler olacaktır.Genel olarak bu yasayı YZ teknolojilerinin denetimi ve sağlıklı bir şekilde geliştirilmesi açısından atılmış iyi bir adım olarak okumak mümkün. Elbette eksik kaldığı yerler var. Ne kadar etkili olacağını görmek için de yaklaşık üç yıl kadar beklememiz <a fr-original-style="" href="https://www.theverge.com/2023/12/14/24001919/eu-ai-act-foundation-models-regulation-data" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s ease 0s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">gerekecek</a>. Ama hiç adım atılmamasından ve bu şirketlerin kontrolsüzce ilerlemesinden daha iyi olduğu kesin.

Daha iyisi yapılana kadar en iyisi bu.

AB’nin Yapay Zekâ Yasasında Neler Var?

Geçtiğimiz birkaç yıl özellikle dijital medya ve gazetecilik sektörü açısından oldukça acımasız geçti diyebiliriz. Ekonomik zorluklar ve teknolojik değişimler küçülmelere, kapanmalara ve birçok gazetecinin işsiz kalmasına neden oldu. Ancak bütün bunların yanı sıra aynı dönem içerisinde kurulup da başarılı olan, istikrarlı bir şekilde ilerlemeye ve büyümeye devam eden birçok kurum da var.Mesela en eski teknoloji yayınlarından CNET öyle kötü bir duruma geldi ki artık <a fr-original-style="" href="https://www.techdirt.com/2024/03/05/wikipedia-wisely-downgrades-cnet-reliability-score-after-lazy-ai-screw-ups/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">Wikipedia bile güvenmiyor</a> ama The Verge istikrarlı bir şekilde ilerliyor. Vice iflas edip yayın yapmayı durdurmak zorunda kalırken, çatısı altındaki Motherboard’un eski ekibi kurduğu 404 Media ile kısa sürede kâra geçen bir yayına dönüştü. The Messenger büyük iddialarına rağmen bir yılı bile tamamlayamadı ama Semafor büyümeye devam ediyor. Bunlar gibi daha birçok örnek sıralamak mümkün.Aralarındaki fark nedir diye dönüp baktığımızda ise bunun en temelden, kurumsal olarak oluşturdukları stratejiden kaynaklandığını görüyoruz. Daha da detaylandırmak gerekirse sorun gazeteciliğin ve medyanın gerçeklerine, yapmak istedikleri işe uygun bir stratejileri olup olmaması.Yukarıdaki saydığım örnekler de aslında bu sorunun iki ana kampını temsil ediyor. İlk grup yatırımcılar ve yapılan işle pek alakası olmayan yöneticilerden oluşan bir grubun belirlediği bir strateji ile ilerleyen kesim. Bunların yaklaşımı gerçekçi ve sürdürülebilir bir model yaratmaktansa sürekli büyümeye ve daha fazla para kazanmaya odaklı bir strateji geliştirmek. Ancak bu yaklaşımın uzun ömürlü olma ihtimalinin düşüklüğü bir yana, çoğu zaman o sırada moda olan ne varsa ondan da bir pay almaya çalıştıkları için ömürlerini daha da kısaltıyorlar.İkinci grup ise doğrudan gazeteci veya medya çalışanı olan ya da sektör tecrübesi olan isimler tarafından tasarlanan stratejilerle ilerleyenler. Bunların asıl amaçları işlerini yapmak (yani kaliteli haberler ve içerikler üretmek) olduğu için kurumun yapısını ve stratejisini de bunu besleyecek şekilde tasarlıyorlar. Asıl amaçları kendi ayakları üzerinde duran ve işini iyi yapan bir kurum olmak. Sürekli büyümek veya daima daha fazla gelir elde etmek gibi bir dertleri yok. O yüzden de ömürlerini kısaltabilecek sorunlara karşı daha korunaklı bir noktadalar. Üstelik bu yaklaşım doğal olarak bir büyümeyi de beraberinde getiriyor.Her ne kadar bir medya girişimi —ya da herhangi bir girişim— için mantıklı ve sağduyulu yaklaşım bu olsa da maalesef bu tür stratejileri benimseyen kurumların sayısı çok az. Bunun ana sebeplerinden birisi maalesef ilk grubun daha fazla görünür olması ve ilk yaklaşımın her alanda dayatılıp normalleştirilmesi. Bu yüzden çoğu insan yaptıkları işin sürekli büyümesi, her yeni akıma dahil olması ve önceliğini bu alanlara vermesi gerektiğini zannediyor. Eğer bir yatırımcı ya da sadece “girişimci” olarak anılan birisi olmaya niyetliyseniz bu normal ama bunun dışında kimse için böyle bir yaklaşımın iyi sonuç vermesi mümkün değil. Bana inanmıyorsanız bu yüzden her yerde işsiz bırakılan binlerce gazeteciye sorabilirsiniz.O yüzden eğer uzun ömürlü bir yayın olmak veya yaptığınız işin her koşulda ayakta kalmasını sağlamak istiyorsanız ciddi ve gerçekçi bir stratejiyle hareket etmeniz gerekiyor. İnternette viral olan her şeye dahil olmak ya da dayatılan gelir ve yayın modelleriyle ilerlemek yerine yapmak istediğiniz işi anlayıp onun ihtiyacı olan ve onu en iyi şekilde destekleyecek modelleri ve araçları seçmeniz lazım. İçerisinde bulunduğunuz koşulları iyi tanımanız, sizin o ekosistemin neresinde durduğunuzu iyi bilmeniz lazım. O anda aklınıza gelen veya moda olan bir fikirle değil, en az 3–5 yıl sonrasını da hesaplayarak harekete geçmeniz lazım. Büyümeye kalkışmadan önce onu taşıyabilecek kadar sağlam temeller attığınıza emin olmanız lazım.Özetle bir girişimi hayata geçirmeden önce gerçekçi bir stratejiniz olduğuna emin olmanız gerekiyor. Çünkü <a fr-original-style="" href="https://www.newslabturkey.org/2023/06/12/surdurulebilirlik-icin-yaklasimin-degismesi-sart/" style="color: rgb(9, 9, 9); text-decoration: none; background-color: transparent; outline: currentcolor; cursor: pointer; transition: color 0.3s; touch-action: manipulation; -webkit-user-select: auto; box-sizing: border-box;" target="_blank">sürdürülebilir ve başarılı bir yayın olmakla</a>, kısa ömrü içerisinde daldan dala savrulmuş ve sonrasında insanların sadece “sakın onlar gibi yapma” demek için ismini andığı bir yayın olmak arasındaki fark tam olarak burada yatıyor.